ABECADŁO TORUŃSKIEGO SHS-u – NA 70-LECIE (1947-2017)
(ze szczególnym akcentem na ostatnią dekadę)
AAA…, czyli to, co najważniejsze
NAUKOWO: historia sztuki – kultura – Toruń
SPOŁECZNIE: współpraca – edukacja – związek z lokalną społecznością
ANKIETA NA 80-LECIE SHS (1934-2014)
Ankieta przygotowana w roku → JUBILEUSZU 80-LECIA SHS, w 25-lecie wolnej Polski (1989-2014). Miała odpowiedzieć na pytanie: jakie formy aktywności OT SHS członkowie i adresaci naszych działań uważają za NAJbardziej znaczące, NAJciekawsze, z różnych względów NAJważniejsze.
Każdy głosujący miał do dyspozycji 5 punktów, które mógł rozdzielić na 1-5 projektów, każdy mógł przyznać także mniej niż 5 punktów. Z jednego urządzenia głosować można było jeden raz, czynność ta była anonimowa, bez rejestracji. Tak wyglądały wyniki:
→ Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, cykl sesji + książki (od 2000 r.) = 47,6%
→ Dzieje i skarby kościołów toruńskich, cykl sesji + książki (od 2002 r.) = 20,3%
→ Dzieje sztuki Torunia (2009) = 17,2%
→ Sztuka krajów nadbałtyckich, cykl sesji + książki (od 1992 r.) = 4 %
Dzień św. → Bernwarda = 3,9%
Jeszcze dalej uplasowały się: książka Historyczna sześćdziesiątka toruńskich historyków sztuki, → Ogólnopolskie Sesje Naukowe SHS i tomy posesyjne (1993, 2008).
św. BERNWARD, patron historyków sztuki
Pochodził ze szlachty saskiej, wychował się pod opieką wuja, biskupa Volkmara z Utrechtu. Po ukończeniu szkoły katedralnej w Heidelbergu, uzupełniał studia w Moguncji. Uzyskał święcenia kapłańskie. Był dworskim kapelanem i wychowawcą przyszłego cesarza Ottona III.
W latach 993-1022 piastował godność biskupa Hildesheimu. Zbudował kościół i klasztor p.w. św. Michała. Krótko przed śmiercią wstąpił do benedyktynów. Liczne podróże pozwoliły mu zapoznać się ze sztuką. Sam zdolny malarz i mincerz, stał się jednym z najwybitniejszych mecenasów sztuki kościelnej w owych czasach, zarówno na polu architektury, jak i malarstwa, odlewnictwa i złotnictwa. Zmarł w roku 1022, kanonizowany w roku 1192.
(O. Hugo Hoever, Żywoty świętych pańskich na każdy dzień roku, Olsztyn 1988, s. 415-416)
św. BERNWARD, doroczne spotkania
W roku 2003 zapoczątkowaliśmy spotkania w dniu św. Bernwarda, patrona historyków sztuki – doroczne, środowiskowe i towarzyskie, połączone z częścią naukową oraz z wręczaniem odznak resortowych, przyznawanych na wniosek zarządu OT SHS.
Przyjęliśmy zasadę honorowania (głównie → ODZNAKĄ ZA OPIEKĘ NAD ZABYTKAMI) osób zasłużonych – bez względu na ich przynależność do SHS. Z czasem w doborze osób zasługujących na wyróżnienie zaczęliśmy stosować kryterium tematyczne dotyczące ich aktywności i zaangażowania (2006 – dzieje Podgórza, 2008 – autorzy Dziejów sztuki Torunia, 2009 – fortyfikacje toruńskie, 2010 – edukacja muzealna, 2011 – dziennikarze zajmujący się tematyką kultury).
Spotkania szczególne:
2004 – Prezydent Miasta Toruń Michał Zaleski zadeklarował wolę sfinansowania przez władze Miasta opracowania historii sztuki Torunia.
2006 – świętowaliśmy jubileusz 30-lecia pracy zawodowej Elżbiety Pileckiej (Wiceprezes OT SHS) i Michała Woźniaka (długoletni Prezes OT SHS).
2007, 2012, 2017 – spotkania poświęcone jubileuszom Oddziału (odpowiednio: 60-, 65-, 70-lecie).
Miejscem naszych spotkań jest Centrum Dialogu, za użyczanie którego jesteśmy niezmiernie wdzięczni Kurii Diecezji Toruńskiej i ks. kan. Andrzejowi Piontkowskiemu. Wyjątkiem od tej reguły było spotkanie w 2009 roku, ze względu na temat odbyte w Forcie IV, dzięki życzliwości właściciela Jerzego Okońskiego. Dwa kolejne potkania (2015, 2016) odbyły się podczas konferencji z cyklu → ZABYTKI TORUŃSKIE MŁODSZEGO POKOLENIA, w Bibliotece Diecezjalnej, gdzie obradowaliśmy.
Specjalny program przygotowaliśmy na „duże” urodziny: 60. (2007) i 70. (2017).
Nasz „Bernward” zaskarbił sobie grono przyjaciół i stałych bywalców, do których należą wspomniani wyżej, a także nasi młodzi Koledzy z Koła Naukowego Muzealnictwa i Zabytkoznawstwa UMK, Piernikarnia Toruńska z Wacławem Okoniewiczem, Toruńska Oficyna Wydawnicza (obecnie Studio Vega) z Krzysztofem Budzowskim i inni.
BYDGOSKA SEKCJA
W 2009 roku powołaliśmy w ramach Oddziału Toruńskiego sekcję bydgoską. Skupia ona Członków z Bydgoszczy i związanych z tym miastem, obecnie 10 osób, a jej szefową jest Barbara Chojnacka.
CZŁONKOWIE (2012 r.)
Liczba członków w najlepszych latach poszczególnych dekad:
o początek, 1947 – 26 osób
o 1958 rok – 70 osób
o 1964 rok – 64 osoby
o 1978 rok – 77 osób
o 1989 rok – 91 osób
o 1990 rok – 91 osób
o 2007 rok – 65 osób
o 2011 rok – 86 osób
o 2012 rok – 87 osób
o 2017 rok – 72 osoby
Członkowie o najdłuższym stażu do OT SHS przystąpili jeszcze w latach 50. XX w. (1951, 1952…).
DZIEJE I SKARBY KOŚCIOŁÓW TORUŃSKICH, sesje i książki
Cykl konferencji poświęconych najstarszym świątyniom Torunia oraz kościołom Podgórza (kiedyś osobnego miasta).
Koncepcja: Katarzyna Kluczwajd, początkowo wespół z Michałem Woźniakiem.
2002 – Dzieje i skarby kościoła Świętojańskiego w Toruniu
2005 – Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu
2007 – Dzieje i skarby kościołów Torunia Podgórza
2009 – Dzieje i skarby kościoła Świętojakubskiego w Toruniu
2015 – Kościół Świętojański w Toruniu – nowe rozpoznanie
2017 – Dzieje i skarby dominikańskiego kościoła pw. św. Mikołaja w Toruniu
Książki wydane początkowo dzięki współpracy z Wydawnictwem Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa w Toruniu (pierwsze 4 tomy). Zadecydowały o tym w dużej mierze toruńskie zainteresowania i zaangażowanie Pani Elżbiety Jakubowskiej, dyrektor Wydawnictwa, co zasługuje na szczególne uhonorowanie, szczególnie wobec faktu, iż profil tematyczny Wydawnictwa TNOiK jest daleki od historii sztuki.
DZIEJE SZTUKI TORUNIA, książka
Książka, na którą Toruń czekał 75 lat – od wydania pierwszego opracowania o sztuce miasta autorstwa Gwido Chmarzyńskiego (1933) – to nasza koncepcja i projekt, który udało się zrealizować dzięki sfinansowaniu przez Gminę Miasta Toruń. Apogeum „lobbowania” na rzecz tego projektu było spotkanie w dniu św. Berwarda w 2004 roku. OT SHS prowadził i koordynował projekt do czasu powstania dzieła, tj. tekstów i zdjęć.
Wydanie książki Prezydent Michał Zaleski powierzył Muzeum Okręgowemu w Toruniu.
Dzieje sztuki Torunia zostały docenione – dostaliśmy Wyróżnienie w → IX EDYCJI NAGRÓD Nagród Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego (2009) oraz → ZŁOTA KARETĘ „Nowości” (2010).
Wstęp, który miał znaleźć się w książce:
Dzieje sztuki Torunia to książka, na którą długo czekaliśmy – zarówno historycy sztuki i artyści, jak i Torunianie, miłośnicy dziejów i sztuki Miasta oraz Goście odwiedzający Toruń – miasto wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Publikacja ta powstała dzięki zaangażowaniu Gminy Miasta Toruń oraz Zespołu Autorów, którzy reprezentują Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, a tym samym lokalne środowisko naukowe, od lat zajmujące się problematyką sztuki Torunia. Praca nad książką była dla nas wyzwaniem w wymiarze zarówno intelektualnym, jak i w pewnym sensie emocjonalnym, co wynikało ze świadomości znaczenia tego – pierwszego od 1933 roku – opracowania, wydanego w roku 775. rocznicy lokacji naszego Miasta.
Historia „historii sztuki Torunia” jest skromna. Jedyny całościowy jej obraz to synteza pióra Gwido Chmarzyńskiego (Sztuka w Toruniu – zarys dziejów, 1933); nie licząc publikacji niemieckich z tego czasu; Reinhold Heuer). Po II wojnie światowej dopiero w roku 1961 Jerzy Remer podjął trud przygotowania monografii o charakterze popularno-naukowym (Toruń. Historia – ludzie – sztuka), która – ze względu na czas wydania – nie był wolna od ideologicznych naleciałości. W latach siedemdziesiątych XX w. Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki podejmował prace zmierzające do przygotowania syntezy; ta jednak nigdy nie powstała. Na 750-lecie Torunia (1983) wydano Toruń dawny i dzisiejszy, który to tom miał na celu …ukazanie w przystępny sposób przeszłości miasta (…) z uwzględnieniem również elementów historii sztuki, które jednak potraktowało ogólnikowo, podobnie jak w nowoczesnym, wielotomowym opracowaniu dziejów miasta (Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992-2006). Dzieje sztuki Torunia mają wypełnić tę lukę.
Dla powstania naszej książki ważne są trzy daty: grudzień 2003 roku – kiedy na konferencji poświęconej pamięci Prof. Gwido Chmarzyńskiego Elżbieta Pilecka przedstawiła referat pt. Sztuka Torunia – miasto jako przedmiot badań historii sztuki, co sprowokowało nas do głośnych już „utyskiwań” nad brakiem takowego opracowania i zastanowienia, jak dzieło to zrealizować; listopad 2004 roku – kiedy na dorocznym spotkaniu w dniu św. Bernwarda, patrona historyków sztuki, Prezydent Miasta Torunia Michał Zaleski zadeklarował zainteresowanie Gminy Miasta Toruń przygotowaniem książki i wolę sfinansowania projektu; oraz czerwiec 2009 roku – kiedy książka trafiła do Czytelnika.
Naszym celem było przygotowanie syntetycznego tekstu, spełniającego współczesne wymogi rzetelności badawczej, prezentującego sztukę Miasta w aspekcie społeczno-historycznym. Jak udało się to zrealizować – oceńcie Państwo sami.
Katarzyna Kluczwajd
Prezes Oddziału Toruńskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki
HONOROWI CZŁONKOWIE
W 2016 do grona członków honorowych OT SHS dołączyli: dr hab. Elżbieta Pilecka, prof. UMK, oraz dr hab. Michał Woźniak, prof. UMK.
INICJATYWY RÓŻNE
OT SHS nie tylko organizuje sesje naukowe, publikuje opracowania z dziedziny historii sztuki, ale podejmuje też inne inicjatywy związane z podstawowym profilem organizacji.
W związku z 775-leciem Torunia (2008) wystąpiliśmy do władz miasta z wnioskiem o nadanie nazw dwóm ulicom imion zasłużonych toruńskich historyków sztuki: Gwido Chmarzyńskiego i Jerzego Remera. Efektów nie widać, niestety…
Wydaliśmy personalizowany znaczek pocztowy na pamiątkę 120. rocznicy urodzin i 30. rocznicy śmierci Profesora Jerzego Remera (1888-1979).
Przygotowaliśmy wystawę fotogramów Andrzeja R. Skowrońskiego Dawna sztuka Torunia w obiektywie Andrzeja R. Skowrońskiego (2008), w związku z promocją książki → DZIEJE SZTUKI TORUNIA. Wystawa zrealizowana została we współpracy Centrum Kultury Dwór Artusa, towarzyszył jej folder oraz konkurs fotograficzny Okruchy Torunia.
Wydaliśmy serię pocztówek Toruń w okresie 20-lecia międzywojennego (2011).
OT SHS przyjął rolę wydawcy książki Mariana Dorawy Organy Torunia i okolicznych kościołów (2011) – pierwszego opracowania o tej tematyce, przygotowanego przez Autora w ramach Stypendium Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
Przygotowaliśmy w Archiwum Państwowym (we współpracy z Archiwum i innymi Partnerami) dwie wystawy towarzyszące konferencjom z cyklu → ZABYTKI TORUŃSKIE MŁODSZEGO POKOLENIA: Modernizm. Architektura miasta 1920-1989 (Michał Pszczółkowski, 6-27 XI 2015) oraz Podgórz sprzed lat (Katarzyna Kluczwajd, 7 XII 2016 – 5 I 2017).
Pierwsza a nich była też prezentowana w Bibliotece Uniwersyteckiej, a następnie została zdigitalizowana (www.kpbc.ukw.edu.pl).
JUBILEUSZ 80-LECIA SHS (1934-2014)
W 2014 roku Stowarzyszenie obchodziło 80. rocznicę powstania. Z tej okazji roku podczas uroczystości jubileuszowych w Krakowie (21 XI 2014) wręczone zostały odznaczenia, które otrzymali:
dr hab. Michał Woźniak – Złoty Krzyż Zasługi,
Sławomir Szczerbiński – Srebrny Krzyż Zasługi,
Katarzyna Kluczwajd – Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis, III stopnia
Elżbieta Wiśniewska – Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis, III stopnia.
Podczas toruńskiego spotkania w dniu św. → Bernwarda (18 XI 2014) okolicznościowymi medalami z okazji 80-lecia SHS zostali uhonorowani: Aurelia Borucka-Nowicka, prof. Józef Poklewski. Wówczas też podsumowaliśmy wyniki → ANKIETY dotyczącej dorobku OT SHS.
JUBILEUSZOWE SPOTKANIA OT SHS
1983 – Spotkanie naukowe z okazji 80-lecia Profesor Jadwigi Puciaty-Pawłowskiej (8 XII).
1997 – Spotkanie z okazji 50-lecia OT SHS, z udziałem Prezesa Stowarzyszenia, prof. Tadeusza Chrzanowskiego i przedstawicieli władz lokalnych (5 XII).
2006 – Podczas spotkania w dniu św. Bernwarda świętowaliśmy m. in. jubileusz 30-lecia pracy zawodowej Elżbiety Pileckiej, wiceprezesa OT SHS i Michała Woźniaka, długoletniego Prezesa OT SHS. Jubilaci zostali zaskoczeni… „urodzinowymi” tortami z płonącymi świeczkami.
2007 – Spotkanie z okazji 60-lecie OT SHS. I tym razem przygotowaliśmy niespodzianki: książkę Historyczna sześćdziesiątka toruńskich historyków sztuki 1947-2007 w limitowanej wersji, kubek z wizerunkiem obrazu Matka Whistlera (skojarzenia z kultowym filmem jak najbardziej właściwe…) – dla najmłodszego stażem członka OT SHS. Piernikarnia Toruńska obdarowała naszych Gości swoimi wyrobami – oryginalnymi piernikami z wizerunkiem panoramy Torunia.
2012 – Podczas spotkania w dniu św. → BERNWARDA (17 XI 2012), z okazji 65-lecia OT SHS Wicemarszałek Senatu RP uhonorował nas Medalem Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.
2014 – W związku z → JUBILEUSZEM 80-LECIA SHS zasłużeni członkowie OT SHS zostali odznaczeni i uhonorowani okolicznościowymi medalami.
2017 – Przygotowaliśmy program specjalny ze względu na świętowanie potrójnych urodzin: 70-lecia OT SHS oraz (wielkich) urodzin Profesorów: Zygmunta Kruszelnickiego i Józefa Poklewskiego (→ ROCZNICE OT SHS).
KIERMASZ KSIĄŻKI REGIONALNEJ
W 2017 roku wzięliśmy udział – po raz pierwszy – w Toruńskim Kiermaszu Książki Regionalnej, zorganizowanym przez Toruński Oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego już po raz piąty (15 V 2017).
KONKURS IM. DR KATARZYNY CIEŚLAK
Konkurs im. dr Katarzyny Cieślak na prace młodych badaczy krajowych i zagranicznych z zakresu historii sztuki i kultury Pomorza oraz Warmii i Mazur organizuje Fundacja im. dr Katarzyny Cieślak w Gdańsku. Nasi Członkowie także byli uhonorowani ta nagrodą.
2002 – Monika Jakubek-Raczkowska, wyróżnienie za pracę magisterską Elbląska chrzcielnica mistrza Bernhusera na tle średniowiecznego odlewnictwa artystycznego Pobrzeża Bałtyku, UMK, pod kierunkiem prof. Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek
2011 – dr Anna Frąckowska, praca doktorska Srebrne kufle gdańskie XVII-XVIII wieku – typ, styl, ikonografia
KONKURS NA IM. KS. PROF. SZCZĘSNEGO DETTLOFFA
Konkurs im. Księdza Profesora Szczęsnego Dettloffa prace naukowe młodych członków SHS od wielu jest premiuje efekty badań naszych młodych Kolegów.
W minionych latach nagrodzeni zostali niżej wymienieni Członkowie OT SHS.
1958 dr Zygmunt Kruszelnicki Dawne widoki Torunia, w: Studia Pomorskie, t. II, Wrocław 1957
1960 dr Zygmunt Kruszelnicki Ze studiów nad ikonografią Chrystusa Frasobliwego, Biuletyn Historii Sztuki, 1958, nr 3/4 oraz 1959, nr ¾
1962 dr Maria Michnowska Ze studiów nad XIV-wiecznym poliptykiem toruńskim, Teka Komisji Historii Sztuki, 2, 1961
1979 mgr Lech Brusewicz The paintings by Pieter Nason in Polish Collections, Bulletin du Musée National de Varsovie, 1978, nr 1/ 2
1982 mgr Lech Brusewicz Obraz, pojęcie i słowo w percepcji sztuki w Holandii XVII w., w: Ars Emblematica. Ukryte znaczenia w malarstwie holenderskim XVII w. Katalog wystawy, Warszawa 1981
1982 mgr Andrzej Rzempołuch Architektura kościoła farnego w Ornecie, Kwartalnik architektury i urbanistyki, 1981, z. 2
1983 mgr Michał Woźniak Sprzęty liturgiczne w kościele SS Miłosierdzia (d. Benedyktynek) w Chełmnie. Z badań nad złotnictwem na ziemi chełmińskiej XVII-XVIII w., Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 10, 1983
1985 dr Jerzy Domasłowski Pomorze Wschodnie oraz Pomorze Zachodnie i Ziemia Lubuska, w: Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, Poznań 1984, UAM, Seria Historia Sztuki nr 17
1987 dr Michał Woźniak Złotnictwo toruńskie 1. połowy XVII w., w: Sztuka Torunia i ziemi chełmińskiej 1233-1815, Warszawa etc. 1986;
Sztuka złotników toruńskich okresu manieryzmu i baroku, Warszawa etc. 1987;
Wpływy augsburskie w złotnictwie gdańskim w XVII-XVIII w., Biuletyn Historii Sztuki, 1985, nr ½
1987 dr Elżbieta Pilecka Kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny w Gdańsku. Monografia artystyczna
1993 mgr Jacek Tylicki Bröllmannowie – złotnicy toruńscy przełomu XVII i XVIII w., (cz.1), Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 16, 1992
1995 dr Anna Błażejewska Wczesnohistoryczne rzeźby kamienne z terenu Prus
2005 dr Monika Jakubek-Raczkowska Rzeźba Gdańska przełomu XIV i XV w.
2008 dr Juliusz Raczkowski Monumentalne zespoły rzeźbiarskie kolegium apostolskiego na terenie dawnego państwa zakonnego w Prusach
2011 dr Anna Frąckowska Srebrne kufle gdańskie XVII-XVIII wieku – typ, styl, ikonografia
2016 dr Michał Kurkowski Ryte i malowane dekoracje maswerkowe w architekturze średniowiecznej na terytorium ziemi chełmińskiej (studium typologiczno-formalne)
KOSZTY
SHS jest organizacją pozarządową „non profit”, to znaczy nie nastawioną na zysk (→ ZYSKI). Wszystkie prace wykonujemy społecznie, bez honorariów (organizacja konferencji naukowych i spotkań popularyzatorskich, redakcja naukowa i techniczna wydawnictw, kolportaż wydawnictw itd.).
Środki finansowe na konkretne projekty pozyskujemy w formie grantów, dofinansowania celowego, od sponsorów (choć to trudne wobec specyfiki naszej pracy).
Koszty udaje nam się udźwignąć dzięki współpracy z instytucjami i firmami, dzięki czemu wsparcie dostajemy także „w naturze”, jak np. salę ze sprzętem i obsługą.
MEDAL MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO UNITAS DURAT PALATINATUS CUIAVIANO-POMERANIENSIS
To najwyższe Marszałkowskie odznaczenie OT SHS otrzymał w roku swego 70-lecia (2017), w uznaniu zasług dla woj. kujawsko-pomorskiego i jego mieszkańców.
MEDAL SENATU RP
W 2012 roku, z okazji 65-lecia OT SHS, Wicemarszałek Senatu uhonorował Oddział Medalem Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.
MEDAL THORUNIUM
W 2017 roku, z okazji 70-lecia OT SHS, Prezydent Torunia uhonorował Oddział Medalem Thorunium, za zasługi dla miasta Torunia.
IX EDYCJA NAGRÓD MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO
2009 – wyróżnienie za książkę → DZIEJE SZTUKI TORUNIA dla Zespołu Autorów (Anna Błażejewska, Katarzyna Kluczwajd, Bogusław Mansfeld, Elżbieta Pilecka, Jacek Tylicki oraz Andrzej R. Skowroński, fotografia).
NAGRODY
→ KONKURS IM. DR KATARZYNY CIEŚLAK,
→ KONKURS IM. KS. PROF. SZCZĘSNEGO DETTLOFFA,
→ MEDAL MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO UNITAS DURAT PALATINATUS CUIAVIANO-POMERANIENSIS
→ MEDAL SENATU RP
→ MEDAL THORUNIUM
→ IX EDYCJA NAGRÓD MARSZAŁKA WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIEGO,
→ STATUETKA MIĘDZYNARODOWEGO STOWARZYSZENIA BURSZTYNNIKÓW
→ ZESPOŁOWA NAGRODA REKTORA UMK,
→ ZŁOTA KARETA „NOWOŚCI”,
→ ZŁOTE ASTROLABIUM ToMiTo.
NAZWA
1934 Polski Związek Historyków Sztuki
1946 Związek Zawodowy Historyków Sztuki i Kultury
1948 Związek Historyków Sztuki i Kultury
1951 Stowarzyszenie Historyków Sztuk i Kultury Materialnej
1952 Stowarzyszenie Historyków Sztuki
MY
1947 Oddział Pomorski w Bydgoszczy Związku Historyków Sztuki i Kultury
1948 Oddział Pomorski w Toruniu Związku Historyków Sztuki i Kultury
1957 Oddział Toruński Stowarzyszenia Historyków Sztuki
ODZNAKA ZA OPIEKĘ NAD ZABYTKAMI
OT SHS w ostatnich latach wystąpił o Odznaki Za Opiekę nad Zabytkami dla wymienionych niżej osób. Wojewódzki Konserwator Zabytków wręczał je podczas naszych spotkań w dniu św. → BERNWARDA.
2003 – Hanna Horwath-Baniewicz, prof. Marian Kutzner, dr Elżbieta Pilecka, ks. Marek Rumiński, Danuta Żankowska, Ryszard Żankowski
2004 – Wacław Górski, dr Liliana Krantz-Domasłowska, dr Jerzy Domasłowski, ks. Józef Nowakowski
2005 – Dariusz Subocz, ks. Andrzej Wawrzyniak
2006 – dr Karola Ciesielska, dr Tadeusz Zakrzewski (temat: Podgórz)
2008 – dr Anna Błażejewska, dr Bogusław Mansfeld, Andrzej R. Skowroński, dr hab. Jacek Tylicki (temat: książka → Dzieje sztuki Torunia)
2009 – Krzysztof Kawa, Janusz Pokrzywnicki (temat: fortyfikacje toruńskie)
2010 – Maria Magdalena Gessek, Maria Pokrzywnicka (temat: edukacja muzealna)
2011 – Adam Gajewski, Roman Such (temat: kultura lokalna w mediach)
2018 – Adam Blakiewicz, Piotr Olecki (temat: społeczna troska o dziedzictwo kulturowe)
ODZNAKA ZASŁUŻONY DZIAŁACZ KULTURY
W kilku przypadkach wystąpiliśmy też o resortową odznakę Zasłużony Działacz Kultury. W przypadku Wojciecha Kielera, ze względów formalnych (Jego młody wiek) została ona „zamieniona” na Nagrodę Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
2004 – Janusz Milanowski
2005 – Urszula Kieler
2006 – Nagroda Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego: Wojciech Kieler
OGÓLNOPOLSKIE SESJE NAUKOWE
Stowarzyszenie Historyków Sztuki od ponad 60 lat organizuje coroczne Ogólnopolskie Sesje Naukowe SHS. W tym roku odbędzie się jej 61. edycja. Kilka konferencji zostało przygotowanych przez OT SHS.
1964 – Dzieje historii sztuki i krytyki artystycznej
1993 – Niderlandyzm w sztuce polskiej (pod kier. Józefa Poklewskiego, Michała Woźniaka)
2008 – Sztuka w kręgu władzy (pod kier. Anny Błażejewskiej, Elżbiety Pileckiej)
PRZYJACIELE I PARTNERZY
Archiwum Państwowe w Toruniu,
Biblioteka Diecezjalna w Toruniu,
Biblioteka Uniwersytecka UMK w Toruniu,
Cukiernia Lenkiewicz w Toruniu,
Instytut Odlewnictwa w Krakowie,
Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu,
Koło Naukowe Studentów Muzealnictwa i Zabytkoznawstwa UMK,
Koncern Energetyczny ENERGA SA Oddział w Toruniu,
Kuria Diecezjalna Toruńska,
Międzynarodowe Targi Gdańskie SA w Gdańsku,
Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy,
Muzeum Okręgowe w Toruniu,
Parafia katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu,
Piernikarnia Toruńska,
Przedsiębiorstwo Turystyczno-Gastronomiczne Twierdza Toruń Fort IV,
Stowarzyszenie Rzeczoznawców Jubilerskich,
Stowarzyszenie Toruńskie Spacery Fotograficzne,
Stowarzyszenie Twórców Form Złotniczych,
Studio Kropka dtp Piotr Kabaciński w Toruniu,
Toruńska Energetyka CERGIA SA w Toruniu,
Toruńska Oficyna Wydawnicza (obecnie Studio Vega),
Towarzystwo Naukowe w Toruniu,
WBP Książnica Kopernikańska,
Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa w Toruniu,
YES Biżuteria Sp. z o. o. w Poznaniu.
REKOMENDACJE
Z naszej rekomendacji członkiem Rady Naukowej Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy został Sławomir Majoch (kadencja 2016-2020).
ROCZNICE OT SHS
Rocznice „służą” nie tylko jako okazja do świętowania, ale mają spełniać określone cele: konsolidacji środowiska, pokazywania go w miejscowej społeczności, budowania kontaktów dla lepszej pracy i relacji wzajemnych.
W 2007 roku, na 60-lecie OT SHS, na spotkanie w dniu św. Bernwarda przygotowaliśmy specjalny jubileuszowy program, z niespodziankami dla Przyjaciół i Członków. Jedną z nich była książeczka Historyczna sześćdziesiątka toruńskich historyków sztuki 1947-2007, wydana w limitowanej serii, z imiennymi dedykacjami, stanowiąca pierwszy zarys historii OT SHS.
W roku 2012 ciąg dalszy naszej 65-letniej historii zaprezentowaliśmy w wersji cyfrowej, a w roku 70-lecia (2017) ABECADŁO zostało uzupełnione.
Świętowanie 70. urodzin OT SHS połączyliśmy z obchodami (wielkich) urodzin Profesorów: Zygmunta Kruszelnickiego i Józefa Poklewskiego = razem mamy 240 lat! (70 + 90 + 80).
Opis uroczystości tutaj, tutaj Prezeski subiektywna mowa jubileuszowa.
RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE I WZORNICTWO W POLSCE, sesje i książki
Koncepcja Katarzyna Kluczwajd.
2000 – Zegary mechaniczne
2001 – Biżuteria w Polsce
2002 – Ludwisarstwo w Polsce
2003 – Treści, teksty, przesłanie. Biżuteria w Polsce
2004 – Zegary i zegarmistrzostwo w Polsce
2005 – Amulet – znak – klejnot. Biżuteria w Polsce
2006 – Odlewnictwo w Polsce
2007 – Dawna i nowsza biżuteria w Polsce
2008 – Dawne i nowsze zegary w Polsce
2009 – Koral, perła i inne wątki. Biżuteria w Polsce
2010 – Dawne i nowsze odlewnictwo w Polsce – wyroby żeliwne i inne
2011 – O biżuterii w Polsce
2012 – Elitarna fascynacja czy niedoceniony element obrazu sztuki polskiej? Biżuteria w Polsce
2013 – O zegarach i zegarkach w Polsce
2014 – Od klejnotów królewskich po biżuterię ubogą. O biżuterii w Polsce
2015 – Klejnoty w służbie sacrum i dewocji. O biżuterii w Polsce
Konferencje te zostały zrealizowane we współpracy z kilkoma instytucjami, są to: Biblioteka Diecezjalna w Toruniu, Biblioteka Uniwersytecka UMK, Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK, Międzynarodowe Targi Gdańskie SA w Gdańsku, Muzeum Okręgowe w Toruniu, Muzeum Pałac w Wilanowie w Warszawie, WBP Książnica Kopernikańska.
SESJE NAUKOWE
→ DZIEJE I SKARBY KOŚCIOŁÓW TORUŃSKICH,
→ OGÓLNOPOLSKIE SESJE NAUKOWE,
→ SESJE NAUKOWE POŚWIĘCONE PAMIĘCI UCZONYCH,
→ RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE I WZORNICTWO W POLSCE,
→ SZTUKA KRAJÓW NADBAŁTYCKICH,
→ TORMIAR,
→ ZABYTKI TORUŃSKIE MŁODSZEGO POKOLENIA.
Konferencja Sztuka Torunia i ziemi chełmińskiej 1233-1815, przygotowana przez OT SHS w 1983 roku, na 750-lecie Torunia, zapisała się w pamięci nie tylko naszego środowiska. Uczestniczyli w niej specjaliści i studenci, a także liczne grono pasjonatów dziejów i sztuki miasta.
SESJE NAUKOWE POŚWIĘCONE PAMIĘCI UCZONYCH
2002 – pamięci Profesor Jadwigi Puciata-Pawłowskiej, w 100. rocznicę urodzin (9-10 XII)
2003 – pamięci Profesora Gwido Chmarzyńskiego, w 30. rocznicę śmierci (12-14 XII)
2009 – pamięci Profesora Jerzego Remera w 30. rocznicę śmierci, Wobec zabytku. Dzieje i perspektywy postaw. Sesja zorganizowana przez Wydział Sztuk Pięknych UMK przy współpracy OT SHS (XII).
SIEDZIBA
1947 – pierwsza siedziba Oddziału Pomorskiego w Bydgoszczy, w mieszkaniu prof. Jerzego Remera, ul. Libelta 5/3.
1947/1948 – siedziba Oddziału Pomorskiego przeniesiona do Torunia, do pracowni Konserwatora Wojewódzkiego przy ul. Chełmińskiej 14.
1951 – siedziba Oddziału przeniesiona do Muzeum Pomorskiego, w Ratuszu Staromiejskim.
1957 – Oddział Toruński wystąpił do Miejskiej Rady Narodowej z prośbą o lokal na swoją siedzibę.
1987 – Oddział ponownie starał się o przyznanie siedziby. „Dostaliśmy” oficynę przy ul. Żeglarskiej 13. Radość była ogromna, snuliśmy wizje, jak to będzie „u nas”, ale trudno było pozbyć się świadomości ogromnych kosztów i problemów innych niż finansowe – konserwatorskich, technicznych etc. Dotacji w kwocie 2 mln zł na remont nie otrzymaliśmy.
2012 – naszą wirtualną siedzibą jest Internet. Tylko tradycyjny adres do tradycyjnej korespondencji pozostał w Muzeum Okręgowym.
SPACEROWICZE TSF
Stowarzyszenie Toruńskie Spacery Fotograficzne (zał. 2010) to grono pasjonatów fotografii i Torunia, ludzi różnych profesji, wrażliwych na piękno i brzydotę, historię i codzienność.
Wraz ze Spacerowiczami co pół roku, w ramach pracy do → ZABYTKÓW TORUŃSKICH MŁODSZEGO POKOLENIA, wędrujemy po mieście w poszukiwaniu kadrów odpowiadających tematowi konferencji, z finałem w formie przygotowanej przez nas prezentacji historycznej i opowieści o odwiedzonym zabytku / miejscu / dzielnicy. Wybrane fotografie pokazujemy podczas konferencji, a niektóre z nich publikowane są w posesyjnych książkach – w dużej mierze stanowią o ich edytorskiej urodzie.
Współpraca z TSF to jedna z form uwrażliwiania na wartość dziedzictwa kulturowego i potrzebę jego ochrony.
STATUETKA MIĘDZYNARODOWEGO STOWARZYSZENIA BURSZTYNNIKÓW
W 2011 roku Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników z okazji jubileuszu 15-lecia istnienia uhonorowało nas pamiątkową statuetką za organizowanie sesji „biżuteryjnych” na Międzynarodowych Targach Bursztynu, Kamieni Jubilerskich i Biżuterii AMBERIF w Gdańsku, stanowiących dziś najważniejsze forum branży bursztynniczej. Stowarzyszenie zrzesza ponad dwustu członków ze wszystkich kontynentów – artystów, projektantów, wykładowców, właścicieli firm, gemmologów, muzealników, archeologów.
STRONA INTERNETOWA www.shs.torun.pl
W 2006 roku nareszcie powstała nasza strona internetowa. To zasługa Anny Frąckowskiej, sekretarza OT SHS oraz życzliwości władz UMK, które udostępniły nam uczelniany serwer. W 2012 roku Anna Frąckowska odświeżyła wygląd strony.
Spis treści: statut, zarząd, członkowie, sesje, zebrania, wydawnictwa, konkursy, wycieczki, aktualności, finanse, kontakt, linki.
Ponowne „odnowienie” strony miało miejsce w 2015 roku i związane było z przyjęciem jednego modelu dla stron wszystkich Oddziałów. Aktualizacje strony uskutecznia Przemysław Waszak, sekretarz OT SHS.
SUKCESY
• Nasze książki są dostępne w bibliotekach Europy i świata, od Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej po Australię. Mają też swoje miejsce w uczelnianych sylabusach.
• Aktywność w budowaniu stanu badań odnośnie do biżuterii dawnej i współczesnej (cykl → RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE I WZORNICTWO W POLSCE), wraz ze stałym gronem badaczy i najlepszymi znawcami, została dostrzeżona w projekcie Od tradycji do współczesnego designu. Zjawiska, pojęcia i twórcy współczesnej polskiej biżuterii (w ramach programu Obserwatorium Kultury, finansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Galerię Sztuki w Legnicy). Częścią projektu jest portal Biżuteria artystyczna w Polsce (www.bizuteriaartystycznawpolsce.pl), gdzie swoje miejsce ma OT SHS oraz nasze sesje i tomy biżuteryjne.
• Sesje poświęcone odlewnictwu (cykl → RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE I WZORNICTWO W POLSCE) stanowiły jeden z impulsów dla zapoczątkowania dużego kampanologicznego projektu badawczo-dokumentacyjnego, którego duchem sprawczym jest Piotr Jamski.
• Konferencje → ZABYTKI TORUŃSKIE MŁODSZEGO POKOLENIA spotkały się z dobrym przyjęciem, nie tylko ze względu na nieco zaniedbany w badaniach i mało eksponowany temat, ale też na częstotliwość (co pół roku spotkanie, co pół roku książka) oraz otwartą formułę łączącą miłośników zabytków wszelkich profesji, łącznie ze → SPACEROWICZAMI TSF.
SZTUKA KRAJÓW NADBAŁTYCKICH, sesje i książki
Koncepcja Michał Woźniak.
1990 – Sztuka Prus XIII-XVIII w. wraz z jej uwarunkowaniami wewnętrznymi i zewnętrznymi
1992 – Sztuka zakonu krzyżackiego w Prusach i Inflantach
1996 – Kościół i sztuka pobrzeża Bałtyku
TORMIAR
W 2017 roku, po rezygnacji z projektu Marty Kołacz i Cezarego Lisowskiego, pn. Festiwal Architektury i Wzornictwa TORMIAR, organizowanego przez Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu, podjęliśmy decyzję o ocaleniu TORMIARu, acz w jedynie możliwej formie – sesji naukowych.
Pierwsza konferencja TORMIARu w wykonaniu OT SHS wraz z partnerami to Nasze osiedla. Architektura mieszkaniowa w Polsce XX wieku (22 IV 2017).
TORUŃSKI FESTIWAL KSIĄŻKI
Zaproszenie do udziału w 23. Toruńskim Festiwalu Książki (7-17 VI 2017), poświęconym książce historycznej, uznać można za wyraz pozytywnej oceny naszej aktywności badawczej, wydawniczej i popularyzatorskiej oraz dostrzeżenie naszej obecności w społeczności miasta.
W programie znalazł się panel dyskusyjny O historii Torunia – cudze chwalicie, swego nie znacie: Katarzyna Kluczwajd – Tomasz Stochmal – Mieczysław Wiśniewski, a także spotkanie Katarzyna Kluczwajd: Dzieje sztuki Torunia – pytania i odpowiedzi, poświęcone m.in. przygotowanej przez nas monografii sztuki miasta (→ DZIEJE SZTUKI TORUNIA).
WŁADZE OT SHS
Prezesi:
LATA PREZESI OT SHS
1947-1954 Jerzy Remer
1954 Eugeniusz Gąsiorowski
1954-1958 Jerzy Frycz
1958-1959 Zygmunt Kruszelnicki
1959-1961 Jerzy Frycz
1961-1963 Jadwiga Puciata-Pawłowska
1963-1965 Halina Załęska
1965-1979 Jerzy Frycz
1979-1987 Józef Poklewski
1987-2003 Michał Woźniak
2003-2018 Katarzyna Kluczwajd
od 2018 Michał Pszczółkowski
Sekretarze i skarbnicy:
1947-1950 Zygmunt Wdowiszewski Jadwiga Puciata-Pawłowska
1950-1952 Zygmunt Wdowiszewski Halina Załęska
1952-1953 Zygmunt Wdowiszewski Hanna Makowiecka
1953-1954 Maria Gąsiorowska Ewa Wolska
1954-1958 Maria Zdzitowiecka Halina Załęska
1958-1959 Janina Myślińska Maria Dzwoniarkówna
1959-1961 Janina Myślińska Teresa Karczewska
1961-1963 Marian Arszyński Teresa Karczewska
1963-1965 Janina Myślińska Teresa Karczewska
1965-1967 Janina Mazurkiewicz Eugeniusz Gąsiorowski
1967-1969 Janina Kruszelnicka Ewa Wolska
1969-1971 Maria Płocka Ewa Wolska
1971-1973 Bogusław Mansfeld Maria Sławińska
1973-1975 Danuta Łuniewicz-Koper Maria Sławińska
1975-1977 Józef Poklewski Leopold Bliskowski
1977-1985 Józef Poklewski Anna Męczyńska
1985-1987 Michał Woźniak Sławomir Szczerbiński
1987-1989 Jacek Tylicki Sławomir Szczerbiński
1989-2003 Katarzyna Kluczwajd Sławomir Szczerbiński
2003-2006 Sławomir Majoch Sławomir Szczerbiński
2006-2009 Anna Frąckowska Sławomir Szczerbiński
2009-2015 Maria Rdesińska Sławomir Szczerbiński
2015-2018 Michał Pszczółkowski Sławomir Szczerbiński
od 2018 Przemysław Waszak Sławomir Szczerbiński
WYDAWNICZA DZIAŁALNOŚĆ
Efekty naszej działalności wydawniczej w ostatnich latach są całkiem imponujące – w okresie 10 lat (2003-2012) to 13 publikacji, w większości tomy materiałów z sesji naukowych, 3 wydane wespół z innymi instytucjami oraz opracowanie jednej dużej publikacji, która została wydana przez inną instytucję (→ DZIEJE SZTUKI TORUNIA). Większość tytułów to prace zbiorowe z konferencji → RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE I WZORNICTWO W POLSCE oraz → DZIEJE I SKARBY KOŚCIOŁÓW TORUŃSKICH.
Kolejna pięciolatka była wyjątkowo efektywna, w dużej mierze za sprawą pokonferencyjnych tomów → ZABYTKI TORUŃSKIE MŁODSZEGO POKOLENIA. W latach 2013-2017 wydaliśmy aż 10 książek.
Nakład niektórych z nich został już wyczerpany, co cieszy, podobnie jak fakt, że książki te zasiliły zbiory fachowych bibliotek w krajach ościennych, w Stanach Zjednoczonych i Australii. „Młodsze pokolenie” od miesięcy okupuje wystawy lokalnych księgarni.
ZABYTKI TORUŃSKIE MŁODSZEGO POKOLENIA, konferencje i książki
Najnowszy cykl konferencji (od 2015 roku; co pół roku sesja, co pół roku książka) to spotkania o dziedzictwie kulturowym w odniesieniu do małej ojczyzny, jaką jest miasto, także o dziedzictwie nielubianym / niechcianym. Badacze i pasjonaci prezentują swe ustalenia w formie o charakterze edukacyjnym z zacięciem społecznym – na rzecz budowania świadomości znaczenia dziedzictwa kulturowego, konieczności ochrony wszelkich jego przejawów, społecznej odpowiedzialności za zabytki. Historia zaspokaja ciekawość, lecz nie buduje pamięci – chcemy działać na rzecz obu: i historii, i pamięci.
Ważny element projektu stanowi współpraca ze → SPACEROWICZAMI TSF oraz wystawy czasowe (→ INICJATYWY RÓŻNE).
Koncepcja: Katarzyna Kluczwajd
2015 – Budownictwo szachulcowe: pruski mur – nielubiane dziedzictwo
2015 – Toruński modernizm: architektura miasta 1920-1989
2016 – Historyzm XIX-XX wieku: architektura, miejsca i codzienność
2016 – Zabytki lewobrzeżnego Torunia: zachowane, nieistniejące, tylko zaplanowane
2017 – Plastyka toruńska 1793-1920: zapomniane oblicze wielokulturowego miasta
2017 – Architektura sakralna po 1945 roku
2018 – Praktyczny patriotyzm (w przygotowaniu)
ZESPOŁOWA NAGRODA REKTORA UMK
Zespołową Nagrodę Rektora Uniwersytetu Mikołaja Kopernika za zaangażowanie w przygotowanie sesji naukowej Wobec zabytku. Dzieje i perspektywy postaw otrzymali: Elżbieta Pilecka, Jacek Tylicki, Katarzyna Kluczwajd, Janina Mazurkiewicz, Juliusz Raczkowski. Konferencja, która poświęcona była pamięci Profesora Jerzego Remera, zorganizował Wydział Sztuk Pięknych UMK przy współpracy OT SHS, w 2009 roku.
ZŁOTA KARETA „NOWOŚCI”
Złotą Karetę Nowości dostaliśmy za książkę → Dzieje sztuki Torunia. Jej wręczenie nastąpiło w lutym 2010 roku.
Nowości, 22 stycznia 2010 roku: …Nie mieliśmy wątpliwości, komu należy się Złota Kareta w kategorii „Kultura”. „Historia sztuki Torunia” wypełnia lukę na rynku wydawniczym. Autorami książki są członkowie Toruńskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki. W publikacji przedstawili dzieje sztuki miasta od lokacji do początku XXI w. Nad poszczególnymi rozdziałami pracowali: Anna Błażejewska, Elżbieta Pilecka, Katarzyna Kluczwajd, Jacek Tylicki i Bogusław Mansfeld.
ZŁOTE ASTROLABIUM ToMiTo
W czerwcu 2008 roku Towarzystwo Miłośników Torunia przyznało nam Złote Astrolabium – najwyższą nagrodę tego Towarzystwa, działającego w mieście od 1923 roku. Jej wręczenie nastąpiło w grudniu 2008 roku. W uzasadnieniu napisano, iż nagroda przyznana została za …60 lat działalności Stowarzyszenia, za pasję badawczą jego Członków, uwieńczoną wieloma publikacjami ukazującymi dzieło umysłów i rąk pracy wielu pokoleń artystów i muratorów pracujących w naszym mieście.
ZYSKI
SHS to organizacja pozarządowa o charakterze „non profit”, czyli nie nastawiona na zysk (→ KOSZTY). Zysk w rozumieniu ekonomicznym = dochód – koszty. Nasz „ZYSK” to nie gotówka wpływająca do kasy, (choć oczywiście niezbędna), ale „wartość dodana”: umożliwianie i inspirowanie rozwoju, jego pochodne – efekty prac badawczych, kontakty – dziś w nauce dobro podstawowe, efekty działań na rzecz współtworzenia świadomości miejsca. Satysfakcjonujące, choć – faktycznie – trudno mierzalne w jakiejkolwiek walucie…
ŻYCIE CODZIENNE (SHS-u)
W ostatniej dekadzie zmieniło się ono zasadniczo – świat skurczył się i jest w zasięgu ręki, bez wychodzenia z domu (biblioteki, muzea, archiwa), a świat cyfrowy daje wciąż nowe możliwości badawcze i komunikacyjne. Ułatwia życie, ale też wprowadza nieco chaosu, nieoczekiwanych zmian i stawia nowe wyzwania. Pozwala czerpać z najnowszej wiedzy w sposób niemal nieograniczony, ale też wymaga – wciąż tej samej, co w „analogowym” świecie – uczciwości, rzetelności badawczej i krytycyzmu.
Życie codzienne zmieniło się, bo powszechny dostęp „wszystkiego wszędzie” nie służy konsolidacji wokół wspólnych celów, podobnie jak indywidualizm XXI wieku – pracy w trybie wolontariatu.
Katarzyna Kluczwajd