Sprawozdanie z działalności Oddziału Toruńskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki za okres od 27 kwietnia 2022 do 23 listopada 2025

W czasie od 27 kwietnia 2022 do 23 listopada 2025 w Oddziale Toruńskim Stowarzyszenia Historyków Sztuki działał Zarząd
w następującym składzie: prezes dr Alicja Saar-Kozłowska, zastępca prezesa Prof. Elżbieta Pilecka, sekretarz dr Michał Kurkowski, członkowie zarządu: Małgorzata Wawrzak, prof. Piotr Birecki.

Współpraca z następującymi instytucjami:

Muzeum Okręgowe w Toruniu – udostępnianie zbiorów, użyczanie Sali Kinowej MOT, Książnica Kopernikańska – współorganizacja konferencji z cyklu Zabytki Toruńskie Młodszego Pokolenia, użyczanie Sali,

Towarzystwo Naukowe w Toruniu – wspólne wydanie materiałów pokonferencyjnych Dzieje i skarby kościoła św. Jakuba w Toruniu – nowe rozpoznanie,

Wydział Sztuk Pięknych UMK – współorganizacja konferencji poświęconej Gwidonowi Chmarzyńskiemu, użyczenie Sali Tymona.

Zapraszaliśmy do współpracy

– naukowej badaczy z różnych ośrodków naukowych w Polsce, w tym członków Oddziałów Stowarzyszenia Historyków Sztuki: poznańskiego, szczecińskiego, gdańskiego, krajoznawczej – łódzkiego.

Praca w Komisjach ZG SHS

W Komisji Muzeów Zarządu Głównego SHS (tzw. Komisji Muzealnej) w kadencji 2023-2025 działali z naszego oddziału: Anna Kroplewska-Gajewska oraz Sławomir Majoch (sprawozdanie Komisji Muzeów za okres styczeń 2023 – październik 2025, 6 spotkań https://shs.pl/wp-content/uploads/2025/09/SPRAWOZDANIE-Z-DZIALALNOSCI-KOMISJI-MUZEOW-za-okres-2023-2025.pdf dostęp 21.10.2025).

W Komisji Konserwatorskiej (KK) SHS w kadencji 2023-202 5 – Sławomir Szczerbiński oraz Emauel Okoń (sprawozdanie z działalności Komisji, 2 spotkania stacjonarne, kilka spotkań elektronicznych zob. https://shs.pl/wp-content/uploads/2025/09/2023-2025-Sprawozdanie-KK-1.pdf dostęp 21.10.2025

W Sądzie Koleżeńskim SHS – Alicja Saar-Kozłowska.

Osiągnięcia

Nasz ponad trzyletni bilans pracy to: 12 publikacji, 11 konferencji, w tym ogólnopolska sesja SHS, 18 czwartków historyka sztuki, 6 nagród i wyróżnień.

Publikacje

Toruńskie rewitalizacje: fakty, projekty, zaniechania, Zabytki Toruńskie Młodszego Pokolenia, t. 13, red. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski, Toruń 2022.
Toruńskie historie znikania: burzenie, modernizacja, „ujednolicanie”, Zabytki Toruńskie Młodszego Pokolenia, t. 14, red. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski, Toruń 2022.
Toruńskie rocznice kopernikańskie: fakty, ideologie, kreacje, Zabytki Toruńskie Młodszego Pokolenia, t. 15, red. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski, Toruń 2023.
Toruńskie kłopotliwe dziedzictwo: historie z okresu Trzeciej Rzeszy, Zabytki toruńskie młodszego pokolenia, t. 16, red. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski, Toruń 2003.
Dzieje i skarby kościoła św. Jakuba w Toruniu – nowe rozpoznanie, red. nauk. Anna Błażejewska, Elżbieta Pilecka, Alicja Saar-Kozłowska, OT SHS, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 2023.
Toruński świat książki: miejsca i ludzie, pomniki i dzieła, Zabytki toruńskie młodszego pokolenia, t. 17, red. nauk. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski, Toruń 2024.
Toruń za prezydentury Antoniego Bolta: architektura, kultura, ludzie, Zabytki toruńskie młodszego pokolenia, t. 18, red. nauk. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski, Toruń 2024.
Biżuteria w Polsce: czasy nowożytne i nowsze, z cyklu: Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, t. 18, red, nauk. Katarzyna Kluczwajd, Anna Saratowicz-Dudyńska, Toruń 2024.
Zniszczyć obraz. Ikonoklazm europejski: akt destrukcji i akt twórczy (materiały z LXI ogólnopolskiej sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki. (Toruń, Centrum Stuki Współczesnej 23-24 listopada 2023), red. nauk. Alicja Saar-Kozłowska, Warszawa 2024.
Podgórz koło Torunia: architektura i kultura, miejsca i ludzie, Zabytki toruńskie młodszego pokolenia, t. 19, red. nauk. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski, Toruń 2025.
Budownictwo szkieletowe w Toruniu: pruski mur – nielubiane dziedzictwo, Zabytki toruńskie młodszego pokolenia, Edycja jubileuszowa, ponowne wydanie 1 tomu, red. nauk. Katarzyna Kluczwajd, Toruń 2025.
Pruski mur w Toruniu: historie i dzisiejszość, nostalgia i refleksja, Toruń 2025.

Konferencje

Toruńskie historie znikania: burzenie, modernizacja, „ujednolicanie”, 7 V 2022, Książnica Kopernikańska, 14. Konferencja z cyklu Zabytki Toruńskie Młodszego Pokolenia , organizacja i prowadzenie Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski.
Dzieje i skarby kościoła św. Jakuba w Toruniu, konferencja poświęcona pracom naukowym i konserwatorskim dotyczącym kościoła św. Jakuba Apostoła w Toruniu, 24-25 czerwca 2022 roku, Sala Kinowa MOT, organizacja i prowadzenie: Elżbieta Pilecka, Michał Kurkowski, Alicja Saar-Kozłowska, Sławomir Szczerbiński, Michał Pszczółkowski.
Toruńskie rocznice kopernikańskie: fakty, ideologie, kreacje, 15. konferencja z cyklu Zabytki Toruńskie Młodszego Pokolenia, 19 XI 2022, Książnica Kopernikańska, Organizacja i prowadzenie Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski.
Toruńskie kłopotliwe dziedzictwo: historie z okresu Trzeciej Rzeszy, 16. konferencja z cyklu Zabytki Toruńskie Młodszego Pokolenia, 13 maja 2023, Książnica Kopernikańska, organizacja i prowadzenie: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski.
Profesor Gwido Chmarzyński – in memoriam. W 50. rocznicę śmierci, Wydział Sztuk Pięknych, Oddział Toruński Stowarzyszenia Historyków Sztuki, 16. X. 2023, Sala Tymona WSP UMK w Toruniu, organizacja i prowadzenie: OT SHS Alicja Saar-Kozłowska, Piotr Birecki, WSP – Karolina Zimna-Kawecka
Zniszczyć obraz. Ikonoklazm europejski: akt destrukcji i akt twórczy, Toruń, Centrum Stuki Współczesnej 23-24 listopada 2023, LXI ogólnopolska sesja Stowarzyszenia Historyków Sztuki, organizacja, przygotowanie merytoryczne, prowadzenie: Alicja Saar-Kozłowska, Piotr Birecki, Sławomir Szczerbiński, Małgorzata Wawrzak, Michał Kurkowski, Elżbieta Pilecka, rada naukowa: prof. dr hab. Ryszard Kasperowicz, prof. dr hab. Piotr Juszkiewicz, dr Alicja Saar-Kozłowska, prof. ucz. dr hab. Piotr Birecki.
Toruński świat książki: Miejsca i ludzie, pomniki i dzieła, 17. konferencja z cyklu Zabytki Toruńskie Młodszego Pokolenia OT SHS, 18 listopada 2023, Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu, organizacja Katarzyna Kluczwajd., Michał Pszczólkowski.
Toruń za prezydentury Antoniego Bolta: architektura, kultura, ludzie, 18. konferencja z cyklu Zabytki toruńskie młodszego pokolenia, 25 maja 2024, Książnica Kopernikańska, organizacja i prowadzenie: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski.
Podgórz – ponownie miasto (1924-2024), 19. konferencja z cyklu Zabytki toruńskie młodszego pokolenia, 23 listopada 2024, Książnica Kopernikańska, organizacja i prowadzenie: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski.
Pruski mur w Toruniu: historie i dzisiejszość, nostalgia i refleksja, 20. Jubileuszowa konferencja cyklu Zabytki toruńskie młodszego pokolenia, 10 maja 2025, Książnica Kopernikańska, organizacja i prowadzenie: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski.
Konferencja z okazji 10-lecia projektu ZABYTKI TORUŃSKIE MŁODSZEGO POKOLENIA, Wartościowanie, Poznawanie, Internalizacja Dziedzictwa, Europejskie Dni Dziedzictwa, 20 IX, Książnica Kopernikańska 2025. Przygotowanie i organizacja Katarzyna Kluczwajd, wystąpienia: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski, Kamil Snochowski.

Czwartki Historyka Sztuki – spotkania naukowe

Referentami byli członkowie OT SHS, innych oddziałów SHS oraz badacze spoza Stowarzyszenia.

Organizacja: Alicja Saar-Kozłowska, prowadzenie: 16 spotkań A. Saar-Kozłowska, 2 spotkania Elżbieta Pilecka

Współpraca przy organizacji w MOT: Anna Kroplewska-Gajewska, Michał Kurkowski, Muzeum Okręgowe w Toruniu.

Teresa Tylicka, Gdańszczanin w Toruniu. Pastor Johann Jacob Haselau i jego kolekcja, Sala Rady, MOT, 20 X 2022.
Małgorzata Wawrzak, Bronisław Piłsudski – (nie)znany etnograf, fotograf i muzeolog, Spotkanie wigilijne, Sala Kinowa, MOT, 15 XII 2022.
Prof. dr. hab. Elżbieta Pilecka, Anna Błażejewska, Elementy i detale architektoniczne świątyni Mariackiej w Gdańsku. Katalog i zarys problematyki. Prezentacja książki. (Powrót do zabytku jako medium; źródła informacji bezpośredniej). Sala Kinowa, MOT, 19 I 2023.
Prof. dr. hab. Piotr Birecki, Konfesyjne uwikłania dorobku Hermana Hana, Sala Kinowa MOT, 2 III 23.
Dr Alicja Saar-Kozłowska, Malarski język Jerzego Nowosielskiego, Sala kinowa MOT, 23 III 2023.
Anna Kroplewska-Gajewska, Eligiusz Niewiadomski. Zapomniana twórczość, Grażyna Szczerbińska, Konserwacja polichromii Eligiusza Niewiadomskiego w kościele romańskim w Starym Mieście koło Konina, Sala Kinowa, MOT, 27 IV 2923.
Dr Dariusz Kacprzak (Oddział Szczeciński SHS), Kolekcjonerski smak szczecińskiego Westendu – zbiory Fridy i Wilhelma Doeringów. Studium badań proweniencyjnych na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Sala Kinowa, MOT, 15 VI 2023
Dr Maciej Prarat, OT SHS, UMK w Toruniu, Katedra Świętej Trójcy w Chełmży. Historia budowlana od połowy XIII w. do połowy XX w. w świetle badań architektonicznych, Sala Kinowa, MOT, 8 II 2024.
Prof. dr hab. Małgorzata Grupa, UMK, Artefakty odkryte podczas badań archeologicznych w miastach hanzeatyckich – kultura życia codziennego, Sala Kinowa, MOT,14 III 2024.
Dr Dobromiła Rzyska-Laube, Zbiory artystyczne polskich ziemian na Pomorzu Nadwiślańskim od końca XVIII wieku po czasy dzisiejsze, Sala Kinowa, MOT, 25 IV 2024.
Prof. dr hab. Jacek Tylicki, Nowożytni artyści brodniccy w archiwaliach berlińskich, Sala Kinowa, MOT, 23 V 2024.
Ewa Potrzebnicka oprowadzanie po wystawie poświęconej skarbom piśmiennictwa polskiego i światowego w Pałacu Krasińskich Warszawie, wyjazd członków Oddziału, 8 VII 2024, organizacja Sławomir Szczerbiński.
Dr hab. prof. UMK. Elżbieta Pilecka, dr Kinga Szczepińska, Odkrycie gotyckich malowideł ściennych w kościele parafialnym pw. Świętej Małgorzaty w Graboszewie, Sala Kinowa, MOT, 7 XI 2024.
Katarzyna Kluczwajd, Dwór Artusa w Toruniu jest… jaki?, Centrum Dialogu Społecznego im. Jana Pawła II w Toruniu, w ramach corocznych obchodów św. Bernwarda, patrona historyków sztuki, 19 XI 2024.
Małgorzata Wawrzak, ARKADIA. Ogród i kolekcja Heleny z Przezdzieckich Radziwiłłowej, MOT, 20 II 2025.
Teresa Tylicka, Z Porlezzy do Torunia – Giovanni Battista Cocchi, artysta późnego baroku, Sala Kinowa MOT, 20 III 2025.
Marta Małkus, Muzeum Okręgowe w Lesznie, Stowarzyszenie Czas. A.R.T. we Wschowie, Nowożytna sztuka kościelna Wschowy jako przestrzeń polemiki wyznań, Sala Kinowa MOT, 10 IV 2025.
Prof. dr hab. Lubow Żwanko, Wybitny artysta Bolesław Cybis (1895-1957): droga z Charkowa do Trenton, MOT, 29 V 2025.

Spotkania towarzyskie i naukowe

Obchody dnia św. Bernwarda w Centrum Dialogu Społecznego w Toruniu w dniu 18 XI 2022. W programie wystąpienie prof. dr. hab. Michała Pszczółkowskiego zatytułowane Kamienice toruńskie. Wręczenie dyplomów Honorowego Członka SHS Marianowi Kutznerowi, Katarzynie Kluczwajd oraz Sławomirowi Szczerbińskiemu. Obchody 90. urodzin profesora Mariana Kutznera (laudacja prof. Elżbieta Pilecka). Wspomnienie zmarłych członków OT SHS – prof. Józefa Poklewskiego, prof. Jana Tajchmana, Agaty Rissmann – prof. Piotr Birecki. Spotkanie Towarzyskie. Organizacja obchodów: Alicja Saar-Kozłowska, Elżbieta Pilecka, Michał Kurkowski, Małgorzata Wawrzak, Sławomir Szczerbiński, Piotr Birecki.
Spotkanie towarzyskie uczestników konferencji i dnia św. Bernwarda w czasie sesji naukowej SHS Zniszczyć obraz. Ikonoklazm europejski: akt destrukcji i akt twórczy w dniu 23 listopada 2023 roku w Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu.
Spotkanie towarzyskie i naukowe w dniu św. Bernwarda w dniu Centrum Dialogu Społecznego im. Jana Pawła II w Toruniu. W programie wystąpienie Katarzyny Kluczwajd pt. Dwór Artusa w Toruniu jest… jaki? 19 XI 2024. Obchody 90-lecia Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Organizacja: Alicja Saar-Kozłowska, Elżbieta Pilecka, Małgorzata Wawrzak, Piotr Birecki, Sławomir Szczerbiński, Michał Kurkowski.
Wizyta Oddziału Łódzkiego SHS w Toruniu w dniach 11-12 października 2025. Organizacja Alicja Saar-Kozłowska, oprowadzanie: Ratusz Staromiejski – Anna Kroplewska-Gajewska, kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – Alicja Saar-Kozłowska, kościół pw. Św. Ducha i św. Janów – Teresa Tylicka, kościół pw. św. Jakuba – Małgorzata Wawrzak, Michał Kurkowski, Bydgoskie Przedmieście – Michał Pszczółkowski, Muzeum Twierdzy Toruń – Adam Kawalkowski.

Nagrody i wyróżnienia przyznane na wniosek OT SHS przy wsparciu Zarządu Głównego SHS
i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków:

Przyznanie na Walnym Zjeździe SHS tytułu honorowego członka SHS Profesorom Zygmuntowi Kruszelnickiemu i Marianowi Kutznerowi, oraz Katarzynie Kluczwajd i Sławomirowi Szczerbińskiemu.
Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” przyznany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego profesor Elżbiecie Pileckiej.
Złota „Odznaka Za opiekę nad zabytkami” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Redaktor TV Toruń Ewie Jarczyk.
„Książka roku 2024”. Nagroda Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków za książkę Dzieje i skarby kościoła św. Jakuba w Toruniu – nowe rozpoznanie, red. nauk. Anna Błażejewska, Elżbieta Pilecka, Alicja Saar-Kozłowska, OT SHS, TNT, Toruń 2023.
Wyróżnienie za opracowanie edytorskie w Konkursie na najlepszą książkę akademicką i naukową AKADEMIA 2025 za kpublikację: Zniszczyć obraz. Ikonoklazm europejski: akt destrukcji i akt twórczy. Studia pod redakcją Alicji Saar-Kozłowskiej, SHS, Warszawa 2024.
Nagrody Hereditas Seculorum 2025. W kategorii II – za szczególne osiągnięcia w opiece nad zabytkami – nagrodzono Katarzynę Kluczwajd, członkinię OT SHS, muzealniczkę i regionalistkę. Nagrodę przyznano za popularyzację wiedzy o Toruniu i badania nad „zabytkami młodszego pokolenia” z XIX i XX wieku. Hereditas Seculorum – ochrona dziedzictwa kulturowego to konkurs i nagroda (medale) przyznawana w województwie kujawsko-pomorskim osobom i instytucjom za wybitne osiągnięcia w dziedzinie konserwacji, renowacji i ochrony zabytków. Celem jest uhonorowanie najlepszych prac konserwatorskich oraz promowanie działań służących zachowaniu dziedzictwa kulturowego regionu.